Deyimlerimiz

* ‘Ale rasi u ayni

( Başım gözüm üsütne )

* ‘Ale hıs aleyu, yıkle‘ beled

   ( Ne kötü sesi var bir memleketi yok eder )

* ‘Al bereke

  ( bereketli olsun )

* Allah yıstırna mın sa‘atıs sevde

  (Allah bizi zor saatten korusun)

* Bı qelb û rab.

   (Canla başla)

* Bele ahmar ve ehuy

( kızıl beladır bu kardeşim )

* Bê ğiyrê û bê nehvê ve

  (onursuz ve haysiyetsizdir)

* Belek u bele hayrık, melne lezim

  ( sende  ve senden gelecek hayırda lazım değil )

* Beqeyne beynıl xêlil vıl celil.

   (Halil ile Celil arasında şaşırıp kaldık)

* Cılduv ısmıkve

  ( Çok hantal anlamında kullanılır )

* Cıbbu yıhassir

  ( Ağzı gevşektir, laf taşır )

* Cıldu immellehve

  ( tuzu kurudur )

* Dehiyneyê

   (Yağlıdır.)

* Eyş bezul ve

* Eyş itheki id dekke kemel gımgım

  ( kertenkelenin güneşe baktığı gibi ne güneşeleniyorsun )

* Eyş be nehve int

( gamsız kişiler için kullanılır )

* Ene hevn û halifıtiy fı Bığded.

  ( Ben buradayım ama Vekilim Bağdat’ta. Yani çok yalan konuşuyor.)

*Ekul mokul, mosser

  ( O kadar diyorum ama yine de “gereğini yapmıyorsun, adam olmuyorsun )

* Eklê bı katlê.

  ( Bir dayağa bir yemek yani pişman ettirmek)

* Eyş mır int yav

( itici ve  yaramaz kişiler  için kullanılır )

* Ene egeddiy û ‘ammiy iy veddiy.

  ( Ben dilenirim amcam benden alıyor)

* Eyş idık imsemmeme ye

( dokunduğu  şeye zarar veren kişiler için kullanılır. yada sakar kişler için kullanılır )

* Ehâd mo yı‘rıf fı hâl êhâd.

  ( Kimse kimsenin halinden anlamaz )

* Ehrık Ebu lı mo yı‘rıf iğenni u yığenni

( Gereksiz  zamanda konuşan kişiler için kullanılır )

* Eyş ıhmar ınt ehki mohki mo tiftihım

  ( Yav ne eşeksin! Anlat anlat anlamıyorsun )

* Eftıl havlık

  (etrafında döneyim yani kurbanın olayım)

* Fıras puzu italı‘ ımgabbar ve

  ( Burnunun ucuyla insanlara bakıyor, kibirlidir )

* Fıyye halip bakar hey şeğle

(Şike  ihtimali olan  meseleler için  kullanılır )

* ‘elkê belqê

    (Kötü bir olaya bulaşmak)

* ‘atiyat Alla ıksir ınnê.

    (Allah vergisi çoktur)

*  ‘ele hâr ‘ele bêrıd.

   ( Sıcağa mı soğuğa mı? Yani sebepsiz davranış yapana denir )

* Heniye ele kelbık

  ( Afiyet olsun )

* Hıvve mo şi ti sevevhu aleyne zeleme

  ( kendisi hiç bir şey değil, bize adam  diye yuturacaklar )

*Henîyıtuv.

 (Ne mutlu ona)

* Hêmel ğem. 

   ( Üzüldü )

* Hesepnehu zeleme tala mo şi

   ( Onu adamdan saydık, hiç cıktı )

* Hanneynê ‘ele ba’ıznâ.

   ( Birbirimize ısındık )

* Henun vê alkırayıb

  ( Akraba canlısıdır )

* Huvve kelp yıkçım keçım uvedim

  (Köpekten farkı yok- değersiz, lafına bakarsan adam zannedersin )

* Hesebuv mıl beş lıt tırra.

  ( kız isterken: kumaşın kenarından püskülüne kadar hesapladılar )

* Hebluv tavil vê 

  ( ipi uzundur yani işini savsaklar )

* IL carra dengıre lı bara.

   ( Testiyi dışarı at. Yani kaynanayı dışarı at )

* IL ıbyut keme lıkborat inne

   ( Evler mezarlık gibidir )

* İlL askariye barmıt kimme ye

  ( Askeriliğin kısalığını ifade eder )

* Idde‘ve li isneyn il hıkke fı elf u miteyn

* Ittannor huve har yıhbıs

  ( Tandır  sıcakken ekmek pişir. İşi zamanında yapmanın ehemmiyeti anlatılıyor )

* Ind Allah şi moyze‘

   ( Allah'ın katında bir şey kaybolmaz )

* İzzengin ınbarık u ilfekır mıneylık

  ( Zengine hayırlı olsun, fakire nereden buldun )

* Ihmar bele asosa int

   ( kuyruksuz eşşeksin )

* Inbarık hevisık

  ( Elbiselerin hayırlı olsun )

* İdkın ımbarık

  ( Bayramınız mubarek olsun )

*İdu mesmume ye

 ( Elini attığı her şeyi bozar- sakar )

*Irmadê fı mıhhık.

  ( Kül başına olsun)

* IL nasib iysiyb.

  ( Nasibi olan isabet eder.)

* Irrab fı niyye u ıl abd fı niyye

  ( Allah hesabı farklı, kulun hesabı farklı )

* IL ınsen bı kılmê îy‘elliy û bı kılmê yıqa’

   ( İnsan bir sözle yücelir, bir sözle de alçalır )

* IL piys moy siybuv şiy

( Kötüye bir şey olmaz )

* IL şıb‘en mo yı‘rıf fı hâl ıl-cuv‘en

  ( Tok açın halinden anlamaz.)

* Ilheyın heyıbvê!

  ( Hayinin sonu yok olmaktır )

* Iddınyê bıs sabır ın’amarıt.

  ( Dünya sabır ile inşa edildi )

* In nasihâ fazihâ.

  ( Nasihat eden rezil olur )

* Iz zayf yıciy û iyciyb rızkuv me‘uv.

  ( Misafir rızkıyla gelir )

* Ilıkne alkıt kelb ibin kelb

( Birisiyle  başı derde girince, ondan kurtulamadığını  ifade eder )

*' Ilık fiyne keme zambor lahmar

( kırmızı eşşek arısı  gibi peşimize takıldı )

* Iflenkes kıt zı‘ıf, sar keme ıl-çiykeye.

   ( felan kişi çok zayıflamış )

* Iflene keme ıl-kamar yê.

  ( Felan kadın ay gibi güzeldir )

* Iflenov kıt sar keme ıl-menderuvne.

 ( Felan kişi silindir gibi olmuş - kilo almış )

* İdınyê imğeyyeme ye.

  ( Dünya bulutludur. )

* İl kelb eyş yekıl hak yıhra

  ( Köpek neyi yerse onu cıkartır )

* İy semmı‘ viy tarrış

  ( Duymazlıktan geliyor )

* İlkılme tisve elf

 ( Anlıyana bir kelime bin kelimeye bedeldir )

* Kemel hayye yılde‘ u yıhbi rasu

  ( Yılan gibidir, sokar ve başını saklar )

* Keme arnab ıl-bej.

  ( Beyaz tavşan gibi belirgin )

* Keme ıhmar kıtınkata‘ koşu

 ( vurdum duymaz kişler için kullanılır )

* Kamlıtuv belka yê.

  ( Biti belirgindir. Yani hemen göze batar )

* Kay ıhmar ene

  ( Niye eşek miyim? )

* Kısıbne günehu

  ( Günahını aldık )

* Kay ğeşim ene.

  ( Niye saf mıyım? acemi)

* Kay motkul ıddınye lık ye kefek kef ve

( Dünya umurunda değil keyfin keyiftir )

* Keme gebus ılleyl.

  ( Karabasan gibi )

* Kil cidiy iyroh lı teht ımmuv.

  ( Her oğlak anasından süt emer-her şey özüne döner.)

* Kıt sar keme lıhmar, eyn liy yıbrımuvhuv kiy yındar.

  ( Eşek gibi olmuş nereye çevirilerse oraya dönüyor )

* Keme na‘cıt lım-sevvesê.

  ( Uyuşuk koyun gibisin )

* Kaluv: hey vaveylê.

  ( Dediler ki kışta bir buçuk gün kaldı. Dedi ki hay başımıza gelen.)

* Lisammıd irammıd

  ( cimrilik yapanın malı boşa gider )

* Mıhhıl yêbıs.

  ( Kafası sert. Yani laf anlamaz )

* Moyfut beynın may

  ( Aralarından su sızmıyor )

* Mo yı’rıf eyruv mıl fıcıl.

  ( Kamış ile turpu ayır edemeyecek kadar aptal )

* Mıhhuv keme mıh ıl-bume.

  ( Beyni baykuş beyni gibidir )

* Mo yı’rıf rasuv ‘eleyş ımhedde vê.

  ( kafasının hangi yastıkta olduğunu bilmiyor yani kafası karışık)

*Mara bı zevceyn motser.

  ( İki kocalı kadın olmaz)

* Mın farhıtuv fer keme ıl-'asfor.

  ( Sevincinden kuş gibi uçtu )

* Mın fez'ıtuv ken yırcıf keme şek ıl-varek.

  ( Korkusundan ağaç dalı gibi titiriyordu )

* Râh fı xara ıl-sêmek.

  ( Pisi pisine gitti)

* Ravha bele redde elf dengor halfik

  ( Gidişinin dönüşü olmassın, arkanda bin taş olsun )

* Rasık keme rasıl bume

 ( Başın baykuşun başı gibidir.  uğursuzsun anlamında)

* Rah iliksir bekel ikleyl

  ( Çoğu gitti azı kaldı )

* Seviy iydara mefiy ıhsara.

  ( İnsanlarla idare etmekte zarar yoktur )

* Şiy moşiy tiy seveve şiy.

  (Basit bir meseleyi abartmak )

* Şehıdiy assositi.

 ( Şahidim kuyruğum yani yalancının şahidi bozacı )

* Şek’ıt hacar

  ( Bir taş atımlığı kadar yakın )

* Şeffê ıl-nês fine.

  (İnsanların bizimle dalga geçmesini  sağladı   )

* Temsıkık fı ıznık vı ebarrımık hâvlu.

  (Seni kulağından tutup onun etrafında döndürürüm. yani seni ona kurban ederim.)

* Tuvluv tuvl mınnara 'akluv akıl ıhmara 

  ( Uzunluğu  minnare gibi, ama aklı eşşek aklı )

*Tuluv tuvl dahle aklu akıl sahle

( Boyu çınar boyu, ama  aklı keçi aklı gibi )

* Tallı‘ 'ale vıc keme hara ıs-sıb.

( Çehresine  bak,  sabah  boku gibi )

* Tallıg 'ale kame, keme kamıt ıl-buci.

  ( Boyuna bak, köpek yavrusu kadar boyu var )

* Tıpqe fı ziyqık.

  ( Üzerine kalır )

* Viççu keme viç ic cece

( Yüzü tavuk yüzü  gibi .Utanması olmıyan için kullanılır )

* Veled il pis bele ve

  ( Kötü çocuk beladır )

*Vılla aleyu riccel mo kebbıl

 ( Onun üstne erkek adam tanımam )

* Yekıl melu bı mınnê.

  ( Kendi ekmeğini minnetle yer )

* Zârta fı hımmem.

  ( Hamamda osurmak. Yani tuvalette rahatlamak kadar normal )

* Zarbe u nıs yallah hafif

( Bir işi cabuk halletmek için kullanılır )